چهار مضراب

قطعه ای است که برای نوازندگی ساز ساخته می شود و معمولا نوازنده آن را به تنهایی اجرا می کند و غالبا برای ایجاد تنوع و احتراز از یکنواختی اجرای آوازها و برای نشان دادن مهارت نوازنده ساخته می شود 

تصنیف

معمولترین و رایج ترین قطعات ساخته شده تصنیف است . اصطلاح تصنیف در سده های هشتم و نهم هجری قمری بجای قول و غزل به کار می رفته است . قول و غزل از انواع اشعاری که دارای وزن عروضی بوده اند تشکیل شده که با الحان موسیقی می توانستند آنها را بخوانند . در موسیقی تصنیف عبارت است از آهنگهای کوتاهی که همواره با شعر توام بوده و کلمات روی مضامین و معانی خاص ساخته شده باشد .

خواندن تصنیف همانند آواز به تخصص نیاز دارد و مستلزم آشنایی خوانند . با میزانهای ضرب می باشد .

مفهوم ردیف

ردیف در لغت به معنای چند تن یا چند چیز که پشت سر هم قرار می گیرند می باشد و در اصطلاح موسیقی ترتیب پیوستگی گوشه هاست که شامل درآمد آواز و گوشه های اصلی است و در واقع نظم نواختن گوشه ها را می رساند . ردیف ، مظهر اصلی و قلب موسیقی ایرانی و شاهکار نبوغ موسیقیائی ملت ایران است و شاخصی است که بواسطه آن موسیقی ایرانی از تمام موسیقی های دیگر تمایز می یابد .

مفهوم گوشه

گوشه ها بافتهای موسیقیائی هستند که اجرا کننده به بکار بردن آنها به عنوان دستمایه طبق ردیف و سبک و روش روایت شده ، ایجاد قطعاتی مانند پیش درآمد ، تصنیف ، رنگ ، چهار مضراب و غیره را می نماید .

بنابراین جایگاه و نقش آن بیشتر از ملودی است . هر گوشه در هر دستگاهی دارای اسمی خاص است . همانقدر که یک گوشه می تواند دارای شخصیت وزنی یا ملودی متفاوتی شود نامی احراز می نماید . ردیف در واقع نظم و نواختن گوشه ها را می رساند و برای آفرینش ملودی ها تازه و بداهه نوازی و داهه سرائی بعنوان الگو مورد استفاده قرار می گیرد .

مفهوم دستگاه

دستگاه موسیقی عبارت است از : توالی نظام یافته قراردادی نمونه های قالبی موسیقائی به نام نغمه یا گوشه که در حوزه تونال آن دستگاه ترتیب یافته است . سابقا آهنگهایی که مطابق با سیستم هفت نغمه ای (هفت نتی) نواخته می شد خسروانی می گفتند . کلمه خسروانی در لغت به معنای ” سرود خوش ” است ولی در اصل ، خسروانی معنای ائم همه آهنگها و آوازهای خوش می باشد . به تدریج واژه خسروانی به دستان و سپس به دستگاه تغییر یافت . طبقه بندی هفت دستگاهی که در قسمت قبل ذکر شد از حدود چهل سال قبل معمول بوده و ردیف های گوناگون موسیقی دانان دوره اخیر از قبیل درویش خان ، میرزا عبدالله و حسینعلی میرزا از روی همین ترتیب است .